Bargeres: zo veel meer dan een bloemkoolwijk.
15 jun '20De Bargeres, de vierde naoorlogse uitbreidingswijk die werd gebouwd in Emmen, wordt soms ten onrechte als ‘bloemkoolwijk’ bestempeld. In eerste opzicht lijkt de wijk een schoolvoorbeeld te zijn: de kronkelende, rondlopende brinken, smalle straten en vele eengezinswoningen. Alle kenmerken zijn daar zou je denken. Germa Streuding en Piet Ziel, namens de Gemeente Emmen nauw betrokken bij Panorama Lokaal, leggen in deze column uit waarom die die term de wijk niet kan omschrijven. “Het doet de wijk te kort.”
De wijk Bargeres is - net als voorgangers Emmerhout en Angelslo - ontworpen volgens het principe ‘open groene stad’. Dit principe werd al in 1958 omschreven in het structuurplan ‘Emmen, open groene stad’. De basis is de visie dat er goede verbindingen binnen de wijk moesten zijn om elkaar te ontmoeten, het behoud van de (al aanwezige) landschappelijke elementen en het aanbieden van een zo gevarieerd mogelijk woon- en werkmilieu dat ruimte biedt om zich in de tijd te kunnen door ontwikkelen. Het resultaat zijn ruim opgezette woonwijken, gebouwd in- en aan het groen.
Eerst volgden Emmermeer, Angelslo en Emmerhout uit dit plan. Begin jaren 60 maakte stedenbouwkundige André de Jong de plannen voor Bargeres. De wijk – gebouwd in de jaren 1971-1985 – kwam op de es- en de beekgronden tussen de dorpen Noordbarge en Zuidbarge, ten zuidwesten van de kern Emmen. Deze locatie is nog steeds terug te vinden in de naam.
Landschappelijke elementen
De opbouw en structuur van de wijk zorgvuldig uitgedacht. Belangrijke landschappelijke elementen werden onderdeel van het plan, zoals de bestaande boomwallen en het oranjekanaal met indrukwekkende eikenlanen dat van noord naar zuid loopt. Daardoor wordt de wijk opgesplitst in een westelijk en oostelijk deel. Tegelijkertijd vormt het kanaal de basis voor de water- en groenstructuur van de wijk. Om te zorgen dat het kanaal bijdraagt aan de woonkwaliteit van de wijk, is het kanaal op veel plaatsen goed bereikbaar te voet, en per fiets, en is er een fietspad langs gelegd. Ook vormt het de basis van het winkelcentrum dat aan beide kanten van het kanaal is gebouwd.
Van de bouw van de eerdere wijken is een aantal lessen geleerd, die in Bargeres zijn toegepast. De woonerven maakten plaats voor woonbrinken. Nog steeds autoluw, maar de auto heeft wel toegang tot de hele brink. Er is gekozen voor een ringweg in plaats van een rechte, doorkruisende hoofdweg. Van oost naar west is een groen hart gecreëerd: een brede parkstrook voor ontmoeting en activiteit, in het midden grenzend aan het winkelcentrum. Deze strook moest de verbinding zijn met het naastgelegen Noordbargerbos, en in het oosten het Industrieterrein.
“Iedereen woont op het hoekje”
Ook is de stedenbouwkundige structuur, die trapsgewijs beleefbaar moest zijn, verder doorontwikkeld. André de Jong noemde als kwaliteit van de Bargeres “Iedereen woont op het hoekje”. Ieder woningblok ligt aan twee trapsgewijs opgebouwde ruimtestructuren (groen en grijs). , wat zorgt voor variatie in het wonen. De tuin grenst aan een achterpad of speelstraat. Die komt uit bij een grotere groene speelruimte. Die weer is gekoppeld aan de centrale groenstrook die aan het Oranjekanaal ligt, waarmee de verbinding met het grotere landschap wordt gelegd.
De Bargeres is uiteindelijk een wijk geworden waar kinderen veilig kunnen spelen en waar ouders elkaar kunnen ontmoeten. Waar je zo bij je woning vandaan kunt wandelen en kunt genieten van het groen en ook alle basisvoorzieningen dichtbij hebt. Toch heeft de wijk in de verstreken jaren wat van zijn glorie en logica verloren. Sommige uitgangspunten zijn ingehaald door de tijd en zorgen nu voor een aantal problemen.
Landschappelijke elementen
De opbouw en structuur van de wijk zorgvuldig uitgedacht. Belangrijke landschappelijke elementen werden onderdeel van het plan, zoals de bestaande boomwallen en het oranjekanaal met indrukwekkende eikenlanen dat van noord naar zuid loopt. Daardoor wordt de wijk opgesplitst in een westelijk en oostelijk deel. Tegelijkertijd vormt het kanaal de basis voor de water- en groenstructuur van de wijk. Om te zorgen dat het kanaal bijdraagt aan de woonkwaliteit van de wijk, is het kanaal op veel plaatsen goed bereikbaar te voet, en per fiets, en is er een fietspad langs gelegd. Ook vormt het de basis van het winkelcentrum dat aan beide kanten van het kanaal is gebouwd.
Van de bouw van de eerdere wijken is een aantal lessen geleerd, die in Bargeres zijn toegepast. De woonerven maakten plaats voor woonbrinken. Nog steeds autoluw, maar de auto heeft wel toegang tot de hele brink. Er is gekozen voor een ringweg in plaats van een rechte, doorkruisende hoofdweg. Van oost naar west is een groen hart gecreëerd: een brede parkstrook voor ontmoeting en activiteit, in het midden grenzend aan het winkelcentrum. Deze strook moest de verbinding zijn met het naastgelegen Noordbargerbos, en in het oosten het Industrieterrein.
“Iedereen woont op het hoekje”
Ook is de stedenbouwkundige structuur, die trapsgewijs beleefbaar moest zijn, verder doorontwikkeld. André de Jong noemde als kwaliteit van de Bargeres “Iedereen woont op het hoekje”. Ieder woningblok ligt aan twee trapsgewijs opgebouwde ruimtestructuren (groen en grijs). , wat zorgt voor variatie in het wonen. De tuin grenst aan een achterpad of speelstraat. Die komt uit bij een grotere groene speelruimte. Die weer is gekoppeld aan de centrale groenstrook die aan het Oranjekanaal ligt, waarmee de verbinding met het grotere landschap wordt gelegd.
De Bargeres is uiteindelijk een wijk geworden waar kinderen veilig kunnen spelen en waar ouders elkaar kunnen ontmoeten. Waar je zo bij je woning vandaan kunt wandelen en kunt genieten van het groen en ook alle basisvoorzieningen dichtbij hebt. Toch heeft de wijk in de verstreken jaren wat van zijn glorie en logica verloren. Sommige uitgangspunten zijn ingehaald door de tijd en zorgen nu voor een aantal problemen.
Weinig ruimte voor sociaal contact
Eén hiervan is de voor- en achterkanten van de woning. De voorkanten aan het groen en de achterkant aan de brink: de levendigheid is inmiddels ver te zoeken. Schuttingen en andere afscheidingen zorgen voor een harde grens tussen het openbaar groen en het privé gebied. Bergingen grenzen aan de straat en veel auto’s zorgen voor een gesloten beeld. Zo is er weinig ruimte voor sociaal contact op straat of in het groen. Dit zorgt voor grotere eenzaamheid en gebrek aan sociale binding met de buurt. Een grote opgave voor de wijk is dus: hoe zorgen we dat er weer een goede voor- en achterkant van de woning ontstaat waarbij sociaal contact weer makkelijker en spontaan wordt?
Ook de verkeersstructuur is zo’n opgave. Binnen de woonbrinken is de routing vaak onduidelijk aangegeven waardoor je je snel verdwaald voelt. Op de fiets is dit nog erger: de kleine fietspaden om de brinken met elkaar te verbinden zijn vaak een zoektocht. Fietsers maken vooral gebruik van de wegenstructuur in plaats van de specifieke fietspaden. Met gevaar: op de ringweg wordt door automobilisten vaak te hard gereden. Hoe maken we de verkeersstructuur weer logisch en duidelijk, en tegelijkertijd klaar voor de toekomst?
Ook zijn er nieuwe opgaven gekomen: de energietransitie en de klimaatverandering (wateroverlast en hittestress), het belang van biodiversiteit, te weinig budget voor de openbare ruimte en de veranderende samenstelling van de bevolking in de wijk. Met name dit laatste vormt een uitdaging: de wijk bestaat voor het grootste deel uit eengezinswoningen, terwijl de bevolking vergrijst, de huishoudens steeds kleiner worden en in de grotere regio sprake is van bevolkingsafname. Er ontstaat een mismatch tussen de woningvoorraad en de bevolking. Hoe gaan we dit de komende jaren oplossen?
Mooie basis met veel kansen en potentie
Onze drie ontwerpteams hebben een grote uitdaging gekregen in de opgaven, maar tegelijkertijd is er ook een hele mooie basis met veel kansen en potentie. De basis van de ‘open groene stad’ samen met het landschap waar de wijk op gebouwd is. Deze basis maakt Bargeres uniek en bijzonder en dit alles is niet te vangen met de term ‘bloemkoolwijk’.
Eén hiervan is de voor- en achterkanten van de woning. De voorkanten aan het groen en de achterkant aan de brink: de levendigheid is inmiddels ver te zoeken. Schuttingen en andere afscheidingen zorgen voor een harde grens tussen het openbaar groen en het privé gebied. Bergingen grenzen aan de straat en veel auto’s zorgen voor een gesloten beeld. Zo is er weinig ruimte voor sociaal contact op straat of in het groen. Dit zorgt voor grotere eenzaamheid en gebrek aan sociale binding met de buurt. Een grote opgave voor de wijk is dus: hoe zorgen we dat er weer een goede voor- en achterkant van de woning ontstaat waarbij sociaal contact weer makkelijker en spontaan wordt?
Ook de verkeersstructuur is zo’n opgave. Binnen de woonbrinken is de routing vaak onduidelijk aangegeven waardoor je je snel verdwaald voelt. Op de fiets is dit nog erger: de kleine fietspaden om de brinken met elkaar te verbinden zijn vaak een zoektocht. Fietsers maken vooral gebruik van de wegenstructuur in plaats van de specifieke fietspaden. Met gevaar: op de ringweg wordt door automobilisten vaak te hard gereden. Hoe maken we de verkeersstructuur weer logisch en duidelijk, en tegelijkertijd klaar voor de toekomst?
Ook zijn er nieuwe opgaven gekomen: de energietransitie en de klimaatverandering (wateroverlast en hittestress), het belang van biodiversiteit, te weinig budget voor de openbare ruimte en de veranderende samenstelling van de bevolking in de wijk. Met name dit laatste vormt een uitdaging: de wijk bestaat voor het grootste deel uit eengezinswoningen, terwijl de bevolking vergrijst, de huishoudens steeds kleiner worden en in de grotere regio sprake is van bevolkingsafname. Er ontstaat een mismatch tussen de woningvoorraad en de bevolking. Hoe gaan we dit de komende jaren oplossen?
Mooie basis met veel kansen en potentie
Onze drie ontwerpteams hebben een grote uitdaging gekregen in de opgaven, maar tegelijkertijd is er ook een hele mooie basis met veel kansen en potentie. De basis van de ‘open groene stad’ samen met het landschap waar de wijk op gebouwd is. Deze basis maakt Bargeres uniek en bijzonder en dit alles is niet te vangen met de term ‘bloemkoolwijk’.
